Het probleem ligt eerder bij de landen die de Taliban steunen, o.a. Pakistan, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten (die twee laatste landen verbraken inmiddels officieel hun relaties met het Taliban-regime, n.v.d.r.). Pakistan haalde bakzeil en zegde zijn steun toe aan de coalitie ter bestrijding van het terrorisme. De Verenigde Staten mogen o.a. hun luchtruim gebruiken. Wat is de pasmunt die Pakistan daarvoor gekregen heeft ? Eén of alle van de volgende opties zijn mogelijk.
Pakistan had redenen om zich ongerust te maken over de snelle toezegging van alle nodige hulp door India. Dat zou moeilijkheden kunnen betekenen in de toekomst voor zijn conflict met datzelfde India over Kashmir, mogelijk krijgt Pakistan garanties voor Amerikaanse ‘neutraliteit’ in deze zaak.
Een andere optie is dat eens in het zadel, de nieuwe verwesterste Afghaanse regering de verlenging van het Durant Line Verdrag zal tekenen. Dat verdrag van 1893 tussen de Britten en de toenmalige Afghaanse koning, Amir Abdur Rahman Khan legt de grens vast tussen Pakistan en Afghanistan. In augustus nog hebben de Afghanen de verlenging van dat Verdrag voor onbepaalde tijd uitgesteld. De Pakistanen waren hierover zeer ontstemd. Tenslotte kan misschien het Amerikaanse embargo waaronder het land leeft sinds de staatsgreep van Generaal Musharraf opgeheven worden.
In Saudi-Arabië zijn er Amerikaanse basissen en zijn er troepen gelegerd. Van hieruit worden op regelmatige tijdstippen spionage- en bombardementsvluchten ondernomen op Irak. Anderzijds was de Taliban-regering ook erkend door de Saudi’s. Inter-islamitische tegenstellingen zijn hier aan de orde, de Taliban zijn net als zij soennieten en vijanden van de Iraniërs die dan weer sjiieten zijn. De Saudi’s hebben hun steun toegezegd aan de Verenigde Staten maar hebben geweigerd te zeggen of ze bij een Amerikaanse aanval op Afghanistan zouden samenwerken. De Saudi’s moeten tenslotte ook rekening houden met het feit dat net in hun land de twee heiligste plaasten van de islam liggen, een low-profile aanhouden is hier een noodzaak want de gehele islamitische wereld zou zich tegen hen kunnen keren.
De Verenigde Arabische Emiraten tenslotte, zijn het derde en laatste land dat diplomatieke betrekkingen aanhield met de Taliban. De diplomatieke betrekkingen hebben slechts plaats gehad op het niveau van zaakgelastigde en niet door een uitwisseling van ambassadeurs.
Irak, Syrië, Libië, Algerije en Soedan hebben redenen om zich zorgen te maken want zij staan hoog op de lijst van de Amerikaanse 'terroristische' landen. De andere Arabische landen en de Palestijnen hebben op min-of-meer luide toon hun afschuw voor het gebeuren van 11 september en hun steun aan de Amerikanen toegezegd.
De enige die nog in het gareel moet gehouden worden is Israël. Israël lijkt van de verminderde media-aandacht op het Midden-Oosten gebruik te maken om zijn greep op Palestijns gebied te vergroten. Sharon speelt het hard: Arafat noemt hij 'onze eigen Osama Bin Laden' en hij verbood de ontmoeting tussen Peres en Arafat. Dit zeer tot ongenoegen van andere Arabische landen en de Amerikanen. Voor de eerste keer dat Iran de zijde van de Amerikanen kiest en er op televisie eens een ander gezicht van de vijand wordt getoond, kunnen de Verenigde Staten zich niet veroorloven de steun van Iran en andere landen in het Midden-Oosten in de weegschaal te leggen door de acties van Israël. Immers, na de oorlog moet het verder in Afghanistan, het Midden-Oosten en de rest van de wereld.
Probleem is, hoe moet het dan verder in Afghanistan ? Afghanistan is een onherbergzaam land. Mochten de Taliban verslagen worden is het vooral zaak alles bij elkaar te houden. Iran zou wel eens controle over het Herat-gebied, Tadjikistan over de Tadjiekse regio's en Uzbekistan over Mazar-e-Sharif kunnen overnemen. De Pathaanse meerderheid zou dan verweesd achterblijven en een oplaaiing van nieuwe conflicten is daarom niet uitgesloten.
Ahmad Shah Masoud, de leider van het binnenlandse verzet tegen de Taliban is gestorven aan de verwondingen die hij opliep bij een bomexplosie uitgevoerd door een zelfmoordcommando. Hij was minister van Defensie in Burhanuddin Rabbani's regering, die door de Verenigde Naties nog steeds als de legitieme regering van Afghanistan erkend wordt. Beiden zijn echter etnische Tadjieken wat niet aanvaardbaar is in een land waar de Pathanen de meerderheid uitmaken.
Zahir Shah, de voormalige koning is daarom het konijn dat uit de hoed moet getoverd worden. Hij is nodig omdat Afghanistan niet een nieuwe bron van conflicten in de regio mag worden. Of dat met hem zal lukken is nog de vraag, ook hij is geen Pathaan en wordt zelfs verweten een Pers te zijn.
Maar hij zou Kaboel kunnen binnentrekken als de grote verzoener die Afghanistan terug wil doen herrijzen uit het puin na 22 jaar miserie, eerst in de oorlog tegen de Sovjet-Unie, vervolgens tijdens de ettelijke conflicten tussen de verschillende clans die de Sovjet-Unie overwonnen om daarna uiteindelijk te culmineren in de jarenlange terreur van de Taliban. Zoals een Europees diplomaat het stelde: "De hoop is dat hij dan onder bescherming van de Verenigde Staten kan uitgroeien tot de redder des vaderlands. Steun op langere termijn, iets zoals een Marshall-plan, zal de Verenigde Staten als een echte vriend van Afghanistan doen overkomen en niet als een roekeloze en arrogante vijand. De hele moslimwereld zal dan misschien ook een positiever beeld krijgen van de enig overblijvende grootmacht."
Daarvoor zal echter meer nodig zijn. Indien de bevriende Arabische landen zich rustig houden tijdens de anti-terrorisme campagne zullen ze zich bedrogen voelen als de Verenigde Staten daarna niet meer druk uitoefenen op Israël om terug aan tafel te zitten. Deze teleurstelling zou dan wel eens een vernieuwde bron voor verder terrorisme kunnen zijn. Het zal over eieren lopen zijn om dat aan de eigen Amerikaanse achterban en de Israëlische bevolking te verkopen, maar een weg terug zal er niet zijn.
Ondertussen kunnen we in Afghanistan dan weer terugkeren to business as usual. Het Californische Unocal zal terug kunnen instappen in het 2 miljard dollar dure project dat een 1271 km lange pijplijn vanuit het Dauletabad gasveld in Turkmenistan doorheen Afghanistan met Multan in Pakistan moet verbinden. Akkoorden daarover waren reeds getekend met de Taliban maar onder druk uit internationale en feministische hoek (en de toen lage olieprijzen) is het project bevroren tot er een 'democratisch regime' aan de macht kwam. Unocal bezit 36.5% van Centgaz, een in Turkmenistan gebaseerd consortium waar ook het Saudische Delta Gas Pipeline (15%), de Turkmeense regering (7%), het Russische Gazprom en andere Zuid-Koreaanse, Japanse en Pakistaanse firma's deel van uitmaken.
Ook Telephone Systems International uit New Jersey kan dan met een gerust gemoed verder bouwen aan het mobiele telefoonnetwerk waarvoor het een contract van 240 miljoen dollar getekend heeft met de Taliban.
Zonder de steun van de Taliban aan de Oeigoeren in Xianjian in westelijk China kan PetroChina, met steun van BP Amoco, Royal/Dutch Shell Group, Exxon Mobil Corp, TotalFinalElf Oil Company en een Russisch consortium van Gazprom en Stroitransgaz, zoals gepland eind september starten met de bouw van de 5.5 miljard dollar dure Oost-West pijplijn die gas vanuit Xianjian naar Shanghai moet pompen. De Russen, Kazakhen, Kyrgyzen, Tadjieken en Oezbeken kunnen dan met hulp van westerse oliemaatschappijen ook eindelijk eens starten met de bouw van de verschillende geplande pijplijnen naar de Kaspische Zee en het Siberische hinterland.
Wat er met die reserve van 95 miljoen vaten olie en gas in de Afghaanse ondergrond moet gebeuren zien we dan wel. De plannen liggen wel al klaar maar zijn nog niet gepubliceerd.
